Ένας Δικηγόρος του Διαβόλου

Βιβλιοπαρουσίαση

ΠΑΝΟΥ ΔΗΜΗΤΡΟΥΔΗ «Ο Δικηγόρος του Διαβόλου»

(Εκδ. Μανδραγόρας)

---

Τον Πάνο τον Δημητρούδη, αν και είχα ακούσει το όνομά του, δεν τον πρόλαβα φοιτητή στα Γιάννενα. Το πρώτο μου ερέθισμα απ’ αυτόν είναι το δικό του πρώτο δημοσιευμένο κείμενο στην «Εποχή», που αναφέρει στον πρόλογο του βιβλίου του, ένα κείμενο για τις πυρκαγιές της Θάσου τον Σεπτέμβρη του 1989. Δύο πράγματα μου έκαναν εντύπωση σ’ εκείνο το άρθρο α) η ανάδειξη της ταξικής διάστασης της πυρόσβεσης, ότι δηλ. η Πυροσβεστική προστάτευε τις περιουσίες της αστικής τάξης ή της εκλογικής πελατείας των κυβερνώντων και άφηνε όλα τα υπόλοιπα να καούν – κάτι που έκτοτε επαληθεύτηκε σε πολλές άλλες περιπτώσεις, όμως τότε ήταν η πρώτη φορά που το συνειδητοποίησα και β) ένα ύφος χωρίς καθωσπρεπισμούς, οργισμένο αλλά πολιτικά εύστοχο, το οποίο μάλιστα προκάλεσε και την επέμβαση της Συντακτικής Επιτροπής της «Εποχής» προκειμένου να απαλύνει την αιχμηρότητα του κειμένου. Ο Πάνος επανήλθε στο επόμενο φύλλο και επέμεινε – σωστά ! – να δημοσιευτούν τα λογοκριμένα αποσπάσματα.

Αντιλαμβάνεστε λοιπόν, εάν η πρώτη συνεργασία με μια κατά γενικό τεκμήριο μη επεμβατική εφημερίδα σφραγίζεται από μια απόπειρα «ευπρεπούς» λογοκρισίας και από μια διεκδίκηση της απόλυτης ελευθερίας της κριτικής, ότι ο συγγραφέας έμαθε από νωρίς να πολεμάει. Τα δύο αυτά συνεχόμενα δημοσιεύματα στην «Εποχή» δεν ξέρω αν τα έχει κρατήσει ο Πάνος, εγώ πάντως τα έχω εδώ μαζί μου και μπορώ να του τα χαρίσω.

Η δεύτερη σημαντική ανάμνηση από τον Πάνο, και ενώ στο μεταξύ είχαμε γνωριστεί, προέρχεται από την Γενική Συνέλευση του Κοινωνικού Φόρουμ στη Θεσσαλονίκη τον Ιούνιο του 2003, την επόμενη μέρα της πορείας με αφορμή τη Σύνοδο Κορυφής της Ε.Ε.. Στο βήμα εναλλάσσονται διάφοροι ομιλητές, όλοι ενθουσιασμένοι για την επιτυχία της πορείας, αλλά κάποια στιγμή παίρνει το λόγο ο Δημητρούδης και εκστομίζει «ποια επιτυχία σύντροφοι ; Θεωρούμε επιτυχία την ανοιχτή εχθρότητα της Θεσσαλονίκης προς τη διαδήλωση, τη γεμάτη λαμαρίνες πόλη, την απουσία κόσμου στα μπαλκόνια ; ». Όπως μπορείτε να καταλάβετε, σχετική αμηχανία στο ακροατήριο, το αφήγημα της «μεγάλης νίκης» ξαφνικά καταρρέει και οι υπόλοιποι ομιλητές υποχρεώνονται πια να ενσωματώσουν στοιχεία της προσέγγισης Δημητρούδη. Και εδώ νομίζω ότι βρισκόμαστε μπροστά σ’ ένα ακόμα χαρακτηριστικό όχι μόνο της γραφής του αλλά συνολικά της πολιτικής του διαδρομής, την προσωπική άποψη και την επιμονή σ’ αυτήν, ακόμα και αν αυτή εξασφαλίζει πολιτική μοναξιά, ακόμα κι αν καμμιά φορά ενδίδει στην ηδονή του «κόντρα στο ρεύμα» – αλλά τι θα μπορούσατε να περιμένετε από έναν άνθρωπο, που ζει και κινείται στη Θεσσαλονίκη και δηλώνει οπαδός του Ολυμπιακού ;

Αν δεν το καταλάβατε, σας μιλάω εδώ και αρκετή ώρα για το βιβλίο του Πάνου. Όσα ήδη σας είπα γι’ αυτόν, ανταποκρίνονται απόλυτα και στα κείμενά του. Πρόκειται για δημοσιεύματα στην «Εποχή», που καλύπτουν μια ολόκληρη δεκαετία (2005 – 2014), μια δεκαετία πλούσια σε πολιτικά γεγονότα, σε εξεγέρσεις και αγώνες, νίκες και ήττες, μια δεκαετία αποκαλυπτική για την αλλαγή νοοτροπιών και για τη σύγκρουση ανάμεσα στο λάϊφ στάϊλ της εξουσίας και στο συλλογικό ήθος, ανάμεσα στη χειραγωγητική λογική των κάθε είδους μηχανισμών και στην αυτενέργεια της δημοκρατικής οργάνωσης. Θα σας μιλήσω παρακάτω για την πολιτική στάση του Δημητρούδη, προς το παρόν ας προσπαθήσω να εξερευνήσω λίγο τις πηγές έμπνευσης και τις εμμονές του.

Ο συγγραφέας λοιπόν, στην αποτίμηση της επικαιρότητας

- Βρίσκει τον τρόπο να ενσωματώσει δικά του βιώματα και μνήμες από τα παιδικά του χρόνια στην πατρίδα του τη Θάσο

- Ασχολείται με λαϊκές φιγούρες του νησιού (ας μου επιτραπεί να ξεχωρίσω τον στιχουργό των «Χειμερινών Κολυμβητών» λαϊκό ποιητή Σταύρο Καραμανιώλα) και της Θεσσαλονίκης καθώς και με μικρά γεγονότα της καθημερινής ζωής, όπως η αυτοκτονία μιάς συμπολίτισσας στην Κερασιά Θεσσαλονίκης

- Ενσωματώνει  εντυπώσεις από διαβάσματα, από τους «Αόρατους» του Μπαλεστρίνι μέχρι το «Μιλώντας στα παιδιά μου για την Αριστερά» του Βεμπέρ και από το «Οδός Αβύσσου – αριθμός 0» του Λουντέμη μέχρι το μνημειώδες βιβλίο του Καπετάν Κεμάλ «Αναμνήσεις από τον ελληνικό εμφύλιο». Για όσους δεν γνωρίζετε, ο μακαρίτης πια Καπετάν Κεμάλ, κατά κόσμο Μιχρί Μπελί, ήταν μια ηγετική φυσιογνωμία του τουρκικού κομμουνιστικού κινήματος, που ήρθε και πολέμησε στη Θράκη μέσα από τις γραμμές του Δημοκρατικού Στρατού. Έ, όπως το επισημαίνει και ο Πάνος, το βιβλίο του Καπετάν Κεμάλ δεν βρέθηκε ελληνικός εκδοτικός οίκος να το εκδώσει και κυκλοφόρησε στην Ελλάδα από εκδοτικό οίκο της Κωνσταντινούπολης. Και είδαμε στις πρόσφατες εκλογές πόσο γόνιμη μπορεί να είναι αυτή η αριστερή κληρονομιά μέσα στη μειονότητα της Θράκης, είδαμε τι ποσοστά πήρε ο ΣΥΡΙΖΑ και το 2012 και το 2015, ενώ αντίθετα, όταν, κάτω από την πίεση των γνωστών εθνικιστικών κύκλων, έκανε την αχαρακτήριστη επιλογή των Ευρωεκλογών, το πλήρωσε ακριβά !

- Προχωράμε στις κινηματογραφικές εμμονές του συγγραφέα και εδώ η λίστα είναι μεγάλη και περιλαμβάνει πολλά κινηματογραφικά είδη.

Η έμφαση βεβαίως δίνεται στα ντοκυμανταίρ του Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης (ο Δεκέμβρης του 2008, ο Λούης Τίκας και το ελληνικό εργατικό κίνημα στις ΗΠΑ, η ζωή του Χατζιδάκι, η απόδραση των Βούρλων κλπ. ) αλλά δεν λείπουν οι αναφορές στο αμερικάνικο μιούζικαλ ή στο ελληνικό γουέστερν (η περίφημη ταινία του Β. Γεωργιάδη «Το χώμα βάφτηκε κόκκινο»). Ο Δημητρούδης δεν παύει να αναδεικνύει και την προσφορά της αυτο-διαχειριζόμενης κινηματογραφικής λέσχης της ΕΤ 3, αν και η μεγάλη του αγάπη είναι τα Φεστιβάλ. Θα σας πω και από το Φεστιβάλ μια ιστορία. Πριν από 5-6 χρόνια παρακολουθήσαμε μαζί μια ταινία από την ΠΓΔ Μακεδονίας και, όπου οι διάλογοι του έργου χρησιμοποιούσαν τη λέξη «Macedonia», ο μεταφραστής έγραφε «Σκόπια». Διαμαρτυρηθήκαμε γιατί το καλλιτεχνικό προϊόν δεν είναι εξωτερική πολιτική και οι διάλογοι των ηθοποιών πρέπει να αποδίδονται με πιστότητα.

- Οι μουσικές προτιμήσεις του Πάνου είναι μια μεγάλη ιστορία, για την οποία μάλλον δεν είμαι ο καταλληλότερος να εκφράσω γνώμη. Υπερασπίζεται όμως με συνέπεια όχι μόνο το λαϊκό τραγούδι αλλά και μορφές του, που οι περισσότεροι συνηθίσαμε να θεωρούμε «σκυλάδικα». Όπως αντιλαμβάνεστε, είναι ενθουσιασμένος με την εμφάνιση του Μαργαρίτη στο φεστιβάλ του ΣΥΡΙΖΑ αλλά θεωρώ ότι είναι προτιμότερο να σας τα πει ο ίδιος.

- Αποτίει φόρο τιμής στις χαμένες εμβληματικές μορφές της Ανανεωτικής Αριστεράς, τον Γιάννη τον Μπανιά, που όλοι τον ξέρετε, αλλά και τον Μήτσο τον Μπούρα από την Ημαθία, τον οποίο οι περισσότεροι ούτε που τον έχετε ακούσει, αλλά αποτιμάει και την αγωνιστική συνέπεια άλλων, όπως ο Τριαντάφυλλος Μηταφίδης, υποψήφιος Δήμαρχος και ήδη Βουλευτής Θεσσαλονίκης του ΣΥΡΙΖΑ, η Ελένη Πορτάλιου κλπ.

Και ήρθε, πιστεύω, η ώρα να μιλήσουμε πιο άμεσα για την πολιτική. Κάνουμε αυτή την παρουσίαση σε μια συγκυρία, που είναι διάχυτη η ανάγκη όλων μας να συζητήσουμε για τις πρόσφατες εξελίξεις, για τις διαπραγματεύσεις με τους δανειστές, για τις υποχωρήσεις ή τις επιτυχίες της ελληνικής κυβέρνησης. Το καταλαβαίνω αλλά εγώ, τουλάχιστον εισηγητικά, θέλω να μείνω πιστός στο έργο της παρουσίασης και στο περιεχόμενο του βιβλίου. Όχι μόνο γιατί θέλω να σας αναγκάσω να αγοράσετε αυτή την Κυριακή την «Εποχή», για να πάρετε «γραμμή» από τον Δημητρούδη, αλλά και γιατί αρκετοί πρέπει να μάθουν - και άλλοι να θυμηθούν - ότι η περιπέτεια του ΣΥΡΙΖΑ, στην οποία πολλοί από μας έχουμε αφιερώσει πολύ χρόνο από τη ζωή μας, συνεδριάσεις τοπικών οργάνων και πανελλαδικά σώματα, γραψίματα και ομιλίες, τηλεοπτικές εμφανίσεις και οργανωτική δουλειά, δεν ξεκινάει ούτε το 2014 ούτε το 2012.

Στην πραγματικότητα η υπόθεση της Αριστεράς και ο ΣΥΡΙΖΑ είναι η βασική αγωνία των κειμένων του, που απλώνονται χρονικά σε όλη την πορεία συγκρότησης, αναδίπλωσης και τελικά εκτίναξής του. Εντάξει, δεν λείπουν τα άρθρα για την εξέγερση του Δεκέμβρη, για τα συνδικαλιστικά της ΟΛΜΕ ή για τους «αγανακτισμένους», για μένα όμως ο «Δικηγόρος του Διαβόλου» είναι κυρίως ένα χρήσιμο τεκμήριο και χρονικό για την πορεία του ΣΥΡΙΖΑ.

Υπάρχει άραγε μια πολιτική γραμμή στα κείμενα του Δημητρούδη ; Προσωπικά θεωρώ ότι υπάρχει και είναι το πάθος για χειραφέτηση όχι μόνο από την αστική πολιτική, την εκμετάλλευση και το πολιτικό και μηντιακό σύστημα αλλά και από τους μηχανισμούς εξουσίας μέσα στα κόμματα της Αριστεράς. Ο Πάνος αναδεικνύει αφανείς πλευρές της κομματικής ζωής, χαλάει σούπες και, όπως ο ίδιος γράφει, δημιουργεί περισσότερους εχθρούς παρά φίλους. Οι άνθρωποι με εμμονές, και βέβαια εννοώ εμμονές αρχών και όχι εμπάθειας, μπορεί να μην εξασφαλίζουν λαμπρή προσωπική καριέρα, συμβάλλουν όμως στο γράψιμο της Ιστορίας.

Δεν είναι απαραίτητο να συμφωνεί κανείς με όλες τις απόψεις του συγγραφέα. Προσωπικά, αν και η στήλη του είναι από τα πρώτα πράγματα που διαβάζω κάθε Κυριακή, είναι φορές, που τα κείμενά του – είτε συμπεριλαμβάνονται σ’ αυτό το βιβλίο είτε όχι - μ’ έχουν βρει αντίθετο, όπως για παράδειγμα η στάση του στη ρήξη Τσίπρα - Αλαβάνου. Ομολογώ πάντως ότι δεν μπορώ να διανοηθώ το σταμάτημα αυτής της στήλης. Ένα «ζαγάρι» είναι ο σύντροφος Δημητρούδης, ένα ανεκτίμητης αξίας «ζαγάρι», που μας κρατάει σε εγρήγορση, που μας εμπνέει και πολλές φορές μας εκτονώνει, που μας θυμίζει ότι ο αγώνας της μνήμης ενάντια στη λήθη είναι ο αγώνας του ανθρώπου ενάντια στην εξουσία. Γι’ αυτό, όσους εχθρούς και να κάνει, οι φίλοι του θα είναι πάντα περισσότεροι, γι’ αυτό τον αγαπάμε, τον περιμένουμε κάθε Κυριακή και τον ευχαριστούμε πολύ !  

   

Γιάννενα, 27-2-2015

Γιάννης Παπαδημητρίου